Sąd odrzuca wniosek o uzasadnienie bez wezwania o opłatę!! Co zrobić?

Data: 2020-07-13

1. W praktyce procesowej spotkać się można z sytuacją, że sąd rejonowy odrzuca a limine nieopłacony wniosek o uzasadnienie, tj. bez wzywania osoby składającej do jego należytego opłacenia. 2. Stanowisko to jest błędne, a jego wadliwość potwierdził Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie o sygn. II Cz 334/20, w której uchylił zaskarżone postanowienie. Czekamy na jego uzasadnienie. 3. W tej sprawie złożyliśmy w imieniu klienta zażalenie na takie postanowienie wydane przez sąd rejonowy, kwestionując rozumienie art. 328 § 4 k.p.c. w ten sposób, że uprawnia do odrzucenia nieopłaconego wniosku o uzasadnienie orzeczenia bez uprzedniego wezwania o należną opłatę. Przepis ten stanowi, że sąd odrzuca wniosek niedopuszczalny, spóźniony, nieopłacony lub dotknięty brakami, których nie usunięto mimo wezwania. 4. W literaturze przedmiotu T.Szanciło i Ł.Łazarska przyjmują, że „(…) jeżeli wniosek o uzasadnienie ma braki formalne lub fiskalne, przewodniczący powinien wezwać do ich uzupełnienia – w terminie wyznaczonym, który jest terminem sądowym, a nie ustawowym (zob. szerzej komentarz do art. 130, Nb 5). Bez znaczenia jest przy tym, czy strona jest reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, gdyż art. 328 § 4 KPC wyłącza możliwość zastosowania art. 1301a oraz 1302 § 1 i 2 KPC.” (tak T.Szanciło i Ł.Łazarska [w:] T.Szaniło (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Art. 1 – 50039. Tom I, Warszawa 2019, wersja elektr. Legalis, komentarz do art. 328, Nb 43). Pogląd ten należy w pełni podzielić. 5. Niezależnie od ww. poglądu wskazać należy, że redakcja art. 328 § 4 k.p.c. zbieżna jest z redakcją przepisów, które przewidują odrzucanie środków zaskarżenia: art. 344 § 2 k.p.c. (sprzeciw od wyroku zaocznego), art. 373 k.p.c. (dawniej 370 k.p.c.) (apelacja), art. 373 w zw. z art. 397 § 4 k.p.c. (zażalenie), art. 3986 § 2 k.p.c. (skarga kasacyjna), art. 4803 § 3 k.p.c. (dawniej art. 494 § 1 k.p.c.) (zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym), art. 7673 § 1 k.p.c. (skarga na czynność komornika sądowego). Na gruncie tych przepisów przyjmuje się bezsprzecznie, że zanim sąd odrzuci środek zaskarżenia, najpierw wzywa stronę (jej pełnomocnika) do jego opłacenia, jeśli złożono go bez wymaganej opłaty (nieopłaconego lub nienależycie opłaconego). W tym zakresie stosuje odpowiednio art. 130 § 1 k.p.c., o czym w dalszej części. Również na gruncie nowego art. 4803 § 3 k.p.c. (dawniej art. 494 § 1 k.p.c.) (zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym), wprowadzonego tą samą nowelą co art. 328 § 4 k.p.c. i mającego identyczne brzmienie co art. 328 § 4 k.p.c., w literaturze przedmiotu wyraża się pogląd, że „Zastrzeżeń nie wywołuje również zawarta w art. 4803 § 3 KPC regulacja dotycząca odrzucenia – mocą postanowienia sądu – środka zaskarżenia niedopuszczalnego (w tym spóźnionego) oraz dotkniętego brakami formalnymi lub fiskalnymi, jeżeli braki te nie zostały usunięte w ramach postępowania wpadkowego przeprowadzonego na podstawie art. 130 albo 1301a lub 1302 KPC. Regulacja ta – z niewielkimi redakcyjnymi korektami – stanowi powtórzenie unormowania zawartego dotychczas w art. 494 § 1 i art. 504 § 1 KPC. Zob. też zachowujące aktualność uw. do art. 494, Nb 3–6 oraz uw. do art. 504, Nb 1–6.” (tak A.Muliński [w:] E.Góra-Błaszczykowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom I B. Komentarz. Art. 425-729, Warszawa 2020, wersja elektr. Legalis, komentarz do art. 4803, Nb 4). W konsekwencji, z uwagi na tożsamość brzmienia art. 328 § 4 k.p.c. co brzmienie art. 370 k.p.c. (obecnie art. 373 k.p.c.) (apelacja) i art. 3986 § 2 k.p.c. (skarga kasacyjna), należy odwołać się również do wypracowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz przyjętej wykładni tych przepisów, w tym wykładni historycznej. W przeszłości na tle przepisu dotyczącego odrzucania skargi kasacyjnej rozwinął się spór, czy nieopłacona skarga kasacyjna wniesiona przez adwokata – po uchyleniu dawnego art. 1302 § 3 k.p.c. (co nastąpiło z dniem 1 lipca 2009 r.), który wprost przewidywał odrzucenie bez wzywania nieopłaconych środków zaskarżenia wniesionych przez profesjonalnych pełnomocników – podlega odrzuceniu bez uprzedniego wzywania do jej opłacenia. Powstałą w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego rozbieżność poglądów ostatecznie rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z 15 czerwca 2010 r. (II UZP 4/10), nadając jej moc zasady prawnej. W tym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, że po uchyleniu art. 1302 § 3 k.p.c. należy wezwać do opłacenia skargi kasacyjnej także profesjonalnego pełnomocnika. Podstawą takiej konstatacji było założenie, że przyjęcie – mimo uchylenia art. 1302 § 3 k.p.c. uzasadnianego przez ustawodawcę wolą zniesienia wyrażonego w nim rygoru – że tożsama z nim norma dalej obowiązuje, oznaczałoby, że przepis ten nie zawierał żadnej treści normatywnej (a nie można zakładać, że ustawodawca wprowadza unormowania zbędne). Sąd Najwyższy wyraził też stanowisko, że szczególne rygory procesowe (a takim jest pozbawienie strony prawa do błędu) powinny wyraźnie wynikać z przepisów, a nie podlegać wyprowadzeniu z analogii. Uznając więc uregulowanie z art. 370 k.p.c. za niepełne w zakresie zagadnienia usuwania braków fiskalnych, Sąd Najwyższy nakazał stosowanie art. 130 § 1 k.p.c. Zasada ta znajduje odpowiednie zastosowanie do apelacji i zażalenia, a także do innych środków zaskarżenia. Powyższy pogląd prezentowany jest też w doktrynie (por. A.Zwierzyński, Wniosek o uzasadnienie niczym pole minowe, Gazeta Prawna, wyd. z 5 lutego 2020 nr 24 (5177)). 6. Interpretacja art. 328 § 4 k.p.c. powinna być zatem dokonywana w kontekście powołanego orzecznictwa i wykładni historycznej, odnoszącej się do zasad odrzucania środków zaskarżenia. Znamiennym bowiem jest, że wniosek o uzasadnienie zwany jest jako zapowiedź apelacji i w obecnym stanie prawnym bez jego skutecznego złożenia nie sposób zaskarżyć orzeczenia. To oznacza, że odrzucanie wniosku o uzasadnienie musi uwzględniać zasady rządzące odrzucaniem środków zaskarżenia. Zwłaszcza gdy wziąć pod uwagę, że jego nieopłacenie ustawodawca obarczył takim samym rygorem jak nieopłacenie środków zaskarżenia.